Astrotek

ساختمان ۲۹ مرکز فضایی گادرد جاییست که ابزارهای علمی «تلسکوپ فضایی جیمز وب» (James Webb Space Telescope) در آن آزمایش می‌شوند. ماه‌هاست که صدای مداوم ونگ ونگ یک پمپ خلاء برای خالی کردن هوای درون محفظه‌ای مهر و موم شده که چهار ابزار علمی تلسکوپ در آن قرار دارد، شنیده می‌شود. این پمپ سعی می‌کند نوعی خلاء شبیه به فضای میان سیاره‌ای درون این محفظه که شبیه به یک زود پز عظیم‌الجثه است، ایجاد کند. این درحالیست که هلیوم مایع دمای آن را در منفی ۲۵۰ درجه‌ی سانتیگراد نگه می‌دارد. درون محفظه، ابزارهای علمی به یک پلتفرم متصل شده‌اند و دائما در حال آزمون شدن هستند. حتی نور فروسرخ را به آن‌ها می‌تابانند تا دقتشان را بسنجند. این فقط قسمتی از فرایند ساخت تلسکوپ فضایی جدید ناسا است. بزرگترین، پیچیده‌ترین و گران‌قیمت‌ترین ماموریتی که ناسا در پی انجام آن رفته است. این تلسکوپ که ۱۰۰ بار تیزبین‌تر از هابل است می‌تواند به روزهای اولی که کیهان تازه متولد شده بود نگاه کند و پرده از رازهای کهکشان‌های اولیه، پیدایش ستارگان، اتمسفر سیاره‌های فراخورشیدی و شاید وجود حیات در دیگر نقاط عالم بردارد...

عکس از ناسا، سازمان فضایی اروپا و میراث هابل

تلسکوپ‌های سراسر دنیا درحال تصویر برداری از ابرنواختر پرنوری هستند که در یک کهکشان غبار آلود نزدیک رخ داد. این انفجار بزرگ ستاره‌ای نخستین بار اوایل امسال دیده شد. کهکشان میزبان این ابرنواختر، «قنطورس A» نام دارد که حتی می‌توان آن را با دوربین دوچشمی هم رصد کرد. این کهکشان را عمدتا با رگه‌های غباری سد کننده‌ی راه نور در قسمتی مرکزی آن می‌شناسند. این عکس را قبلا تلسکوپ فضایی هابل از دل قنطورس A گرفته بود. ولی عکس کوچک سمت راست-بالا با تلسکوپی زمینی گرفته شده و ابرنواختر SN2016adj را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد که این ابرنواختر از نوع IIb باشد. بدین معنی که ستاره‌ی بوجود آورنده‌ی آن بین ۸ تا ۵۰ برابر خورشید جرم داشته و خیلی سریع و سهمناک منفجر شده است. رصد دقیق این ابرنواختر می‌تواند به ما اطلاعاتی درباره‌ی سرنوشت ستاره‌های پرجرم و اینکه عناصر روی زمین چگونه بوجود آمدند بدهد.

درحالی که تلسکوپ فضایی جیمز وب کم کم در حال آماده‌ شدن برای پرتاب در سال ۲۰۱۸ است، ناسا پروژه‌ی ساخت تلسکوپ فضایی بعدی خود را اعلام کرد. این رصدخانه با نام «تلسکوپ نقشه‌برداری فروسرخ میدان باز» (WFIRST) شناخته می‌شود. جیمز وب مثل یک لیزر فضا را می‌بیند و WFIRST مثل یک چراغ قوه است. بدین معنی که WFIRST در مقایسه با جیمز وب میدان دید خیلی بازی دارد. این تلسکوپ می‌تواند از ماهیت ماده‌ی تاریک و انرژی تاریک اطلاعات زیادی به ما بدهد. در ضمن می‌تواند به طور مستقیم از سیاره‌هایی که در مدار دیگر ستاره‌ها می‌چرخند عکاسی کند...

عکس از ناسا، سازمان فضایی اروپا، میراث هابل

چه چیزی باعث روشن شدن کهکشان سیگار شده است؟

جهانی که در آن زندگی می‌کنیم جای خیلی بزرگی است. البته خیلی وقت نیست که از ابعاد بزرگ آن اطلاع پیدا کرده‌ایم. تا همین چند قرن پیش تصور می‌کردیم همه‌ی اجرام آسمانی شامل خورشید، ماه، سیاره‌ها و ستاره‌ها به دور زمین گردش می‌کنند و فاصله‌ی آن‌ها از ما خیلی دور نیست. جالب این‌جاست که تا دهه‌ی ۱۹۲۰، کسی نمی‌دانست خارج از کهکشان ما، کهکشان دیگری وجود دارد. از آن زمان، ابعاد عالمی که می‌شناسیم به یکباره افزایش یافت و اکنون می‌دانیم که زمین، سیاره‌ای کوچک در مدار یکی از ۲۰۰ میلیارد ستاره‌ی کهکشان راه شیری است. راه‌شیری نیز خود یکی از چند صد میلیارد کهکشان عالم قابل مشاهده‌ است. بنابراین، زندگی ما بر روی ذره‌ی شنی کوچک در کف اقیانوس بسیار پهناور کیهان جریان دارد. ولی شاید اعدادی مثل چند صد میلیارد، ابعادی مثل تریلیون‌ها کیلومتر و فواصلی مثل چند صد سال نوری خیلی برای ما ملموس نباشد. بهتر است برای درک بهتر ابعاد و فواصل عالم، آن را در مقیاس زندگی خود کوچک کنیم. بنابراین، تصور کنید که کره‌ی زمین به اندازه‌ی یک توپ تنیس است..

بدن ما از گوشت، پوست و استخوان درست شده است. اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، بافت‌ها و سلول‌ها را می‌بینیم. باز هم دقیق‌تر شویم، می‌توانیم آب، پروتیین، چربی، گلوکوز، DNA و بسیاری مولکول‌های دیگر را ببینیم. ولی اگر باز هم ریزتر و در سطح اتمی بدنمان را وارسی کنیم، متوجه نکته‌ی شگفت‌انگیزی می‌شویم..